Trądzik to jedna z najczęstszych chorób skóry, która dotyka ludzi w różnym wieku, jednak jej przebieg, przyczyny i leczenie mogą znacznie się różnić w zależności od momentu życia pacjenta. Choć kojarzy się głównie z okresem dojrzewania, coraz częściej spotyka się go także u osób dorosłych – nawet tych, które w wieku nastoletnim nie miały większych problemów z cerą. Współczesna dermatologia rozróżnia dwa główne typy tej choroby: trądzik młodzieńczy i trądzik dorosłych, zwany też późnym (ang. adult acne). Rozpoznanie różnic między nimi ma kluczowe znaczenie dla skutecznego leczenia i ograniczenia powikłań, takich jak blizny czy trwałe przebarwienia.

Według danych American Academy of Dermatology, trądzik dotyczy aż 85% osób w wieku od 12 do 24 lat. W przypadku trądziku dorosłych problem nie jest już tak powszechny, ale wciąż znaczący – badania pokazują, że cierpi na niego około 12–22% kobiet i 3–5% mężczyzn po 25. roku życia. Co więcej, u wielu kobiet objawy nasilają się cyklicznie, np. tuż przed menstruacją, co dodatkowo utrudnia codzienne funkcjonowanie i pogarsza samoocenę.

Przyczyny i mechanizmy powstawania – kiedy hormony wchodzą w grę

Trądzik młodzieńczy jest niemal nierozłącznie związany z okresem dojrzewania. To czas, gdy organizm produkuje większe ilości hormonów androgenowych, takich jak testosteron, co stymuluje gruczoły łojowe do intensywnej pracy. Nadmiar sebum, martwe komórki naskórka i bakterie – głównie Cutibacterium acnes – prowadzą do zatkania porów i rozwoju stanów zapalnych. Objawy często pojawiają się na czole, nosie, brodzie, a także na plecach i klatce piersiowej. Są to typowe lokalizacje dla tzw. strefy T, w której skóra wykazuje największą aktywność gruczołów łojowych.

Z kolei trądzik dorosłych nie ma już wyłącznie podłoża hormonalnego, choć zaburzenia endokrynologiczne nadal odgrywają istotną rolę – szczególnie u kobiet. Przyczyną mogą być również przewlekły stres, niewłaściwa dieta, nieodpowiednia pielęgnacja skóry, zmiany w cyklu miesiączkowym, choroby tarczycy, zespół policystycznych jajników (PCOS), a także stosowanie niektórych kosmetyków i leków, w tym antykoncepcji hormonalnej czy kortykosteroidów. U osób dorosłych zmiany lokalizują się najczęściej w dolnej części twarzy – na brodzie, linii żuchwy i szyi – i są to głównie bolesne, głębokie grudki oraz torbiele podskórne. Nierzadko pozostawiają one po sobie blizny i trudne do usunięcia przebarwienia.

Objawy – pozornie podobne, w rzeczywistości różne

Na pierwszy rzut oka trądzik młodzieńczy i dorosłych może wyglądać podobnie – zaczerwienienia, wypryski, zaskórniki i stany zapalne. Jednak po bliższym przyjrzeniu się można zauważyć znaczące różnice. U nastolatków dominują zmiany powierzchowne – zaskórniki otwarte (tzw. czarne kropki), zamknięte oraz niewielkie grudki i krosty. Zmiany często mają charakter rozsiany, obejmując niemal całą twarz. Objawy mogą nasilać się sezonowo, pod wpływem diety lub nieprawidłowej higieny skóry.

W przypadku trądziku dorosłych dominują zmiany zapalne – głębsze, bolesne i oporne na leczenie. Świąd i uczucie napięcia skóry mogą towarzyszyć zmianom nawet w okresach, gdy nie są one widoczne na powierzchni. Trądzik dorosłych częściej niż młodzieńczy prowadzi do powstawania trwałych zmian, takich jak blizny atroficzne (wgłębienia w skórze) lub przebarwienia pozapalne. Dodatkowo objawy mogą być trudniejsze do zaakceptowania psychicznie, szczególnie u osób, które nie miały podobnych problemów w okresie nastoletnim.

Diagnostyka i podejście terapeutyczne – jeden problem, różne rozwiązania

Rozpoznanie trądziku, niezależnie od wieku pacjenta, opiera się na badaniu klinicznym. W przypadku wątpliwości lekarz może zlecić badania hormonalne, poziom androgenów, a także wykonać USG jajników u kobiet podejrzewanych o PCOS. Czasem zalecane są również testy dermatologiczne lub mikrobiologiczne w celu wykluczenia innych chorób skóry.

Leczenie trądziku młodzieńczego zazwyczaj zaczyna się od preparatów miejscowych – żeli lub kremów zawierających nadtlenek benzoilu, kwas salicylowy, retinoidy lub antybiotyki. W przypadkach bardziej zaawansowanych stosuje się leczenie ogólne – antybiotyki doustne, hormonalne środki antykoncepcyjne u dziewcząt lub izotretynoinę, która działa na wszystkie mechanizmy powstawania zmian trądzikowych.

U dorosłych terapia jest często bardziej złożona i wymaga holistycznego podejścia. Leczenie farmakologiczne może być uzupełniane o zmiany w diecie (np. ograniczenie nabiału i produktów o wysokim indeksie glikemicznym), unikanie stresu, prawidłową pielęgnację oraz wsparcie psychologiczne. W niektórych przypadkach skuteczne okazują się terapie hormonalne, jak spironolakton, który blokuje działanie androgenów. Coraz większą popularność zyskują także zabiegi medycyny estetycznej, takie jak peelingi chemiczne, laseroterapia czy mikrodermabrazja.

Nie tylko estetyka – psychologiczny wymiar choroby

Trądzik, niezależnie od wieku, ma silny wpływ na stan psychiczny pacjentów. Zwłaszcza u osób dorosłych, które oczekują „czystej skóry” po okresie dojrzewania, pojawienie się zmian trądzikowych może prowadzić do frustracji, niskiej samooceny, a nawet depresji. Badania wskazują, że osoby z przewlekłym trądzikiem są bardziej narażone na zaburzenia lękowe oraz unikanie kontaktów społecznych.

Świadomość społeczna na temat trądziku dorosłych rośnie, jednak wciąż wiele osób traktuje ten problem wyłącznie jako defekt kosmetyczny, bagatelizując jego rzeczywiste konsekwencje zdrowotne. Tymczasem właściwa diagnoza, dobrze dobrane leczenie i wsparcie ze strony specjalistów mogą znacznie poprawić jakość życia pacjentów i zminimalizować ryzyko trwałych uszkodzeń skóry.