Choroba refluksowa przełyku, znana również jako GERD (z ang. Gastroesophageal Reflux Disease), to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń układu pokarmowego w krajach rozwiniętych. Objawia się cofaniem treści żołądkowej do przełyku, co prowadzi do nieprzyjemnych dolegliwości takich jak zgaga, pieczenie za mostkiem czy kwaśny posmak w ustach. Nieleczona może prowadzić do poważniejszych powikłań, takich jak zapalenie przełyku, owrzodzenia czy przełyk Barretta. Współczesna medycyna dysponuje jednak skutecznymi narzędziami do walki z tą uciążliwą chorobą.

Statystyki są alarmujące – według różnych badań, refluks dotyka od 10 do nawet 30% dorosłej populacji, w zależności od kraju i stylu życia. W Polsce objawy choroby refluksowej zgłasza regularnie około 20% dorosłych. Częstość występowania choroby rośnie z wiekiem, ale coraz częściej diagnozowana jest także u młodszych pacjentów, głównie w związku z niezdrową dietą, nadwagą i siedzącym trybem życia.

Na czym polega refluks i skąd się bierze?

Choroba refluksowa to stan, w którym zawartość żołądka cofa się do przełyku na skutek niewydolności dolnego zwieracza przełyku – mięśnia, który w prawidłowych warunkach zapobiega temu procesowi. Cofający się kwas solny, enzymy trawienne i żółć podrażniają delikatną błonę śluzową przełyku, powodując objawy i stan zapalny.

Przyczyną zaburzenia może być osłabienie napięcia mięśnia zwieracza, nadprodukcja kwasu żołądkowego, przepuklina rozworu przełykowego, a także czynniki stylu życia: tłusta i obfita dieta, palenie papierosów, spożywanie alkoholu, nadwaga oraz stres. Ryzyko zwiększają również niektóre leki – m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), leki przeciwhistaminowe i antycholinergiczne.

Leczenie farmakologiczne – złoty standard terapii

Podstawą leczenia GERD w większości przypadków jest terapia farmakologiczna. Najczęściej stosowane są inhibitory pompy protonowej (IPP), takie jak omeprazol, pantoprazol, esomeprazol czy lansoprazol. Działają one poprzez zmniejszenie wydzielania kwasu solnego w żołądku, co ogranicza podrażnienie przełyku. Ich skuteczność jest wysoka – u ponad 80% pacjentów objawy ustępują już w ciągu kilku dni stosowania.

W lżejszych postaciach choroby skuteczne mogą być także antagoniści receptora H2 (np. ranitydyna, famotydyna) oraz leki zobojętniające, takie jak preparaty zawierające wodorotlenek magnezu lub glinu. Dodatkowo stosuje się leki prokinetyczne (np. itopryd, metoklopramid), które poprawiają opróżnianie żołądka i wzmacniają dolny zwieracz przełyku.

W terapii długoterminowej ważna jest odpowiednia strategia dawkowania – po ustąpieniu objawów często stosuje się tzw. terapię „on demand”, czyli przyjmowanie leków tylko w razie nawrotu objawów. U części pacjentów konieczne jest jednak leczenie przewlekłe.

Zmiana stylu życia – równie ważna jak leki

Choć farmakoterapia jest skuteczna, nie zastąpi zmian w codziennych nawykach, które odgrywają kluczową rolę w leczeniu i profilaktyce refluksu. Przede wszystkim zaleca się redukcję masy ciała u osób z nadwagą, unikanie posiłków tłustych, smażonych, kwaśnych oraz ostrych przypraw. Wskazane jest ograniczenie spożycia kawy, czekolady, alkoholu i gazowanych napojów, które rozluźniają dolny zwieracz przełyku.

Posiłki powinny być spożywane regularnie, w mniejszych porcjach, najlepiej minimum 2–3 godziny przed snem. Warto także spać z uniesioną górną częścią ciała – np. stosując dodatkową poduszkę – co zmniejsza ryzyko cofania się treści żołądkowej w nocy.

Palenie papierosów i stres to kolejne czynniki pogarszające przebieg refluksu – dlatego skuteczne leczenie powinno obejmować także walkę z nałogami i techniki relaksacyjne.

Zabiegi chirurgiczne – kiedy leczenie zachowawcze zawodzi

U około 5–10% pacjentów choroba refluksowa nie reaguje dostatecznie na leczenie farmakologiczne i modyfikację stylu życia. W takich przypadkach rozważa się leczenie operacyjne, z czego najczęściej wykonywaną procedurą jest fundoplikacja sposobem Nissena – polegająca na owinięciu górnej części żołądka wokół dolnego odcinka przełyku, co wzmacnia mechanizm zapobiegający cofaniu się treści pokarmowej.

Zabieg ten, wykonywany laparoskopowo, cechuje się wysoką skutecznością i niskim ryzykiem powikłań. Alternatywą dla pacjentów, którzy nie kwalifikują się do operacji, mogą być nowoczesne, mniej inwazyjne procedury endoskopowe, np. system LINX (pierścień magnetyczny) lub fundoplikacja endoskopowa metodą TIF.

Refluks nie musi być wyrokiem – leczenie daje realne efekty

Choroba refluksowa, choć przewlekła, w większości przypadków może być skutecznie kontrolowana dzięki odpowiednio dobranej terapii i świadomemu podejściu pacjenta. Kluczem do sukcesu jest właściwa diagnostyka, indywidualizacja leczenia oraz ścisła współpraca lekarza z pacjentem.

Warto podkreślić, że nieleczony refluks może prowadzić do groźnych powikłań, takich jak nadżerki, zwężenia przełyku, a w niektórych przypadkach – do zmian przednowotworowych. Dlatego każdy przypadek przewlekłej zgagi czy bólu za mostkiem powinien być skonsultowany ze specjalistą. Dzięki nowoczesnym metodom terapeutycznym pacjenci mogą żyć bez bólu, dyskomfortu i strachu o swoje zdrowie.